Stefan kardynał Wyszyński Prymas Polski

    Urodził się 3 sierpnia 1901 r. w Zuzeli nad Bugiem, ojciec był organistą. Kiedy był dzieckiem zmarła mu matka. To przeżycie ukierunkowało małego Stefana na szczególne nabożeństwo do Matki Bożej, co będzie miało wielkie znaczenie w całym jego życiu. Ukończył seminarium duchowne we Włocławku i przyjął święcenia kapłańskie w 1924 r. Kontynuował naukę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie uzyskał doktorat. Po studiach udał się w podróż naukową po krajach Europy Zachodniej. Był w Austrii, Włoszech, Francji, Belgii, Holandii i Niemczech. Interesował się szczególnie Akcją Katolicką i działalnością chrześcijańskich związków zawodowych. Został profesorem w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku. Działał też w redakcji "Ateneum Kapłańskiego", a także na Uniwersytecie Robotniczym i w Sodalicji Mariańskiej.
    W czasie wojny i okupacji musiał ukrywać się przed Niemcami, gdyż w swoich publikacjach zdecydowanie krytykował zarówno komunizm, jak i narodowy socjalizm. Znajdował się na niemieckiej liście Polaków przeznaczonych do bezwzględnej likwidacji. W latach 1940 - 41 ukrywał się na Lubelszczyźnie, w Kozłówce i w Żułowie. W tym okresie był też w Starościnie w domu Wójtowiczów i Zielińskich oraz u Zielińskich w Amelinie. Późniejszym miejscem pobytu ks. Wyszyńskiego były Laski pod Warszawą. Podczas Powstania Warszawskiego był kapelanem zgrupowania AK "Kampinos" i kapelanem szpitala powstańczego. Po zakończeniu wojny powrócił do Włocławka, gdzie zaangażował się w prace nad ponownym otwarciem seminarium, którego został rektorem. Był też redaktorem czasopisma "Ład Boży".
    W 1946 r. papież Pius XII mianował go biskupem Diecezji Lubelskiej. Sakrę biskupią przyjął na Jasnej Górze 12 maja 1946 r., z rąk prymasa Augusta kardynała Hlonda. Jako dewizę przyjął hasło Soli Deo (Samemu Bogu).
    Diecezja Lubelska w czasie II wojny światowej doznała wielu szkód.
W obozach i innych tragicznych wydarzeniach zginęli: biskup pomocniczy Władysław Goral, 52 księży i 2 kleryków. Przez cały czas okupacji biskup lubelski Marian Leon Fulman był internowany w Nowym Sączy. Zniszczeniu uległo wiele kościołów na czele z katedrą. Wielu mieszkańców straciło życie lub było wywiezionych na roboty do Niemiec. Zniszczeń dopełniła tragiczna akcja wysiedlenia Zamojszczyzny, a potem zbrodnicze działania band ukraińskich.
W krótkim czasie swoich rządów biskup Stefan Wyszyński zapoczątkował odbudowę i wprowadził diecezję na nowe drogi rozwoju. Porywał ludzi do pracy swoją osobowością, entuzjazmem i pracowitością. Wyrazem tego były wizytacje parafii, których przeprowadził aż 80. Między innymi w dniach 2 i 3 czerwca 1946 r. wizytował naszą parafię.
    Po śmierci kardynała Augusta Hlonda, został podniesiony do godności arcybiskupa metropolity warszawsko - gnieźnieńskiego, prymasa Polski, a 12 stycznia 1953 r. otrzymał kapelusz kardynalski, którego nie mógł odebrać osobiście, gdyż władze komunistyczne odmówiły mu wydania paszportu. 25 września 1953 r. Ksiądz Prymas został aresztowany, mimo wcześniejszej ugody z rządem. Do jesieni 1956 r. przebywał w kolejnych miejscach odosobnienia: Rywałdzie Królewskim, Stoczku Warmińskim, Prudniku Śląskim oraz Komańczy. Dopiero w Komańczy miał względną swobodę i możliwość ograniczonego kontaktu z biskupami i krewnymi. Wcześniej nie wiedział nawet, czy znajduje się na terytorium Polski. Podczas uwięzienia zrodziła się myśl i tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego.
    Po odzyskaniu wolności Prymas, w latach 1957 - 1966 prowadził Wielką Nowennę, przygotowującą naród na obchody Tysiąclecia Chrztu Polski. W 1957 roku zainaugurował Nawiedzenie Polski przez kopię Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Nowenna zakończyła się 3 maja 1966 r. proklamacją "Aktu Oddania Narodu Matce Bożej za wolność Kościoła w Polsce i na świecie".
Uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II. Na auli soborowej cieszył się wielkim uznaniem. Na ręce Pawła VI złożył memoriał biskupów polskich o ogłoszenie Maryi Matką Kościoła. W połowie lat sześćdziesiątych wraz z Episkopatem Polski zwrócił się do biskupów niemieckich z gestem pojednania narodów polskiego i niemieckiego, co spowodowało negatywną reakcję władz partyjnych i państwowych. Prymas dążył do normalizacji stosunków z władzami komunistycznymi, za co, przez niektórych był krytykowany, jako zbyt ugodowy. Wspierał działania posłów środowisk katolickich w Sejmie PRL. Dzięki jego długoletnim staraniom, w 1972 Watykan uznał granice zachodnie PRL.
    Wielką radością Prymasa i całego narodu był wybór Karola Kardynała Wojtyły na Stolicę Piotrową 16 października 1978 r. oraz pierwsza wizyta papieża Jana Pawła II w Polsce, w czerwcu 1979 r. W czasie Polskiego Sierpnia 1980, w trosce o pokój i dobro narodu wzywał do rozwagi i odpowiedzialności. W latach 1980-81 pośredniczył w rozmowach między władzami komunistycznymi, a "Solidarnością".
W marcu 1981 u Kard. Wyszyńskiego rozpoznano chorobę nowotworową. Mimo starań lekarzy nie dało się jej opanować. 16 maja 1981 prymas przyjął sakrament namaszczenia chorych.
    28 maja 1981 roku, w Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego Prymas Tysiąclecia, Kardynał Stefan Wyszyński odszedł do Pana, przeżywszy 80 lat, w kapłaństwie 57, 35 lat był biskupem, w tym 32 lata arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim oraz Prymasem Polski, 28 lat członkiem Kolegium Kardynalskiego. Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył watykański sekretarz stanu kard. Agostino Casaroli, a uczestniczyło wielu hierarchów z całego świata oraz władze PRL, odbyły się 31 maja. Była to wielka manifestacja wiary. Pogrzeb Prymasa transmitowany był przez telewizję polską. W 1989 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny. Podstawą do jego otwarcia była żywa wśród wiernych, biskupów i kapłanów opinia świętości.

Przez dziesięciolecia swojej posługi prymas Stefan kardynał Wyszyński zdołał przeprowadzić polski Kościół przez niezwykle trudne lata komunizmu.
    Wiele można by mówić o tym wielkim Polaku i kapłanie. Najlepszym świadectwem szacunku, na jaki zasługuje ta niezwykła postać, jeden z największych Polaków w historii, jest hołd, jaki oddał mu Jan Paweł II podczas inauguracji pontyfikatu, 22 października 1978 r.: "Czcigodny i umiłowany księże Prymasie pozwól, że powiem po prostu, co myślę. Nie byłoby na stolicy Piotrowej tego Papieża - Polaka, który dziś pełen bojaźni Bożej, ale i pełen ufności rozpoczyna nowy pontyfikat, gdyby nie było Twojej wiary nie cofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei, Twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła gdyby nie było Jasnej Góry i tego całego okresu dziejów Kościoła w Ojczyźnie naszej, który jest związany z Twoim biskupim i prymasowskim posługiwaniem".
    W trudnych czasach, Prymas Polski nie nawoływał do rewolucji przeciw narzuconej władzy, lecz do krucjaty miłości Chrystusowej, w której widział jedyną nadzieję na narodową zgodę i obalenie zbrodniczego systemu. Prymas chciał dać ludziom nadzieję i wlać w ich serca nowego ducha. Pokazywał, że niezależnie od panującego systemu, chrześcijanin może żyć wedle Ewangelii. Kardynał Wyszyński pragnął, aby społeczeństwo podejmowało walkę z otaczającym złem poprzez przemianę swego serca. W liście pasterskim pisał: "Zaczynamy pracę, która potrwa długie lata. Prowadzić ją będziemy w Społecznej Krucjacie Miłości. Wszak Chrystus Pan ogłosił swoje największe i pierwsze przykazanie: Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. Drugie zaś podobne temu: Będziesz miłował swego bliźniego, jak siebie samego."

    Proces beatyfikacyjny kard. Wyszyńskiego na etapie diecezjalnym rozpoczął się 20 maja 1983 r. a zakończył 6 lutego 2001 r. Akta zebrane w toku procesu - w sumie 37 tomów - wraz załącznikami (książkami, artykułami autorstwa kandydata na ołtarze) zostały przekazane do watykańskiej Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. 28 maja 2013 r. podczas uroczystości w bazylice św. Jana Chrzciciela w Szczecinie zamknięto diecezjalny proces o domniemanym uzdrowieniu młodej osoby za przyczyną Sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego. Dokumentacja trafiła do Watykanu. 19 grudnia 2017 r. papież Franciszek podpisał dekret o heroiczności cnót kard. Wyszyńskiego.
    Beatyfikacja Czcigodnego Sługi Bożego Stefana Kardynała Wyszyńskiego planowana jest na 7 czerwca 2020 r. w Warszawie.

Pacyfikacja przez Niemców wsi Kruk

    Maleńka wieś Kruk (obecnie włączona administracyjnie do Starościna) z trzech stron otoczona jest lasem. Przyczyną pacyfikacji przez niemieckiego okupanta były kontakty z partyzantką niepodległościową.

    Pacyfikacja rozpoczęła się wczesnym rankiem w piątek 4 czerwca 1943 r. Niemcy otoczyli wieś i wyciągali mężczyzn z domów. Zaprowadzono ich ok. 25 m wgłąb lasu. O godz. 4.00 Niemcy rozstrzelali 9 mężczyzn. Dwóch zdołało się uratować, byli to: czternastoletni Jan Sugier, który wykorzystując nieuwagę gestapowca, ukrył się w drewutni oraz Jan Woliński, który uciekł do lasu. Próbę ucieczki podjął Stanisław Woch, ale został zastrzelony.
    Zabudowania nie zostały podpalone; Niemcy odjechali. Zabitych pochowano na cmentarzu parafialnym w Starościnie. Z pewnością następstwem dramatycznych wydarzeń była śmierć sześciorga małych dzieci w najbliższych tygodniach po tragedii.
    Oskarżone o donos do władz okupacyjnych zostały 3 mieszkanki Kruka: Julianna Prażmo, wdowa lat 33, Bronisława Drzewiecka panna, lat 28, Zofia Piętka, panna, lat 20, które zostały zastrzelone przez partyzantów dnia 8 sierpnia 1943 r. o godz. 21.00.

Zginęli:

Feliks Paprota	lat 71, wyrobnik, żonaty
Stefan Wójcik	lat 23, rolnik, żonaty
Józef Sugier	lat 43, rolnik, żonaty
Józef Sołyga	lat 14, dziecko
Stanisław Woch	lat 24, rolnik, kawaler
Ignacy Reszka	lat 21, rolnik, kawaler
Stefan Woliński	lat 23, rolnik, kawaler
Józef Woliński	lat 15, dziecko
Antoni Białek	lat 40, rolnik, żonaty

Relacja Marii Pędzelskiej, córki Jana Sugra:
    W niedzielę partyzantka była w kościele na Mszy o 9.00 rano, a potem partyzanci poszli w stronę Kruka. I tam na Kruku cały dzień stali do wieczora, jak ktoś przyszedł, to w ogóle nikogo nie wypuszczali, żeby nie dał znać do Niemców. I potem na wieczór się rozjechali wszyscy i tych, co tam przyszli też puścili. Tam stacjonowali, odpoczywali.
Rano skoro świt, aby tylko brzask się robił na dworze, zrobiło się głośno, psy zaczęły szczekać, inna mowa, szwargotanie. Gospodarz był poprzedniego dnia u wuja w Bogucinie, ale mówi: coż będę nocował, przyjadę wcześniej to zrobię coś jeszcze, prędzej wstanę i cały dzień będę miał do roboty. No i wstał, ubrał się i poszedł na podwórko zobaczyć. To był szwagier taty, bo cioteczna siostra jego wyszła za mąż za Wójcika Stefana, a tata był przy nich, bo był sierotą, a miał dopiero 14 lat. No i wyszedł na dwór ten Wójcik Stefan, no i od razu Niemiec go ze sobą wziął, bo był na podwórku. A drugi Niemiec przyszedł do mieszkania, zobaczył, że jeszcze ktoś leży i wziął tacie zrzucił kołdrę, i za nogi go, pokazywał na ubranie żeby się ubierał. No i tata się ubrał i poszedł z nim. Wyszli za mieszkanie, poszli na drogę, a po sąsiedzku, naprzeciw mieszkały Wójciki. Ten Wójcik miał dwoje kalek, córke i syna, co chodziły na kolanach, to choroba Heine - Medina połamała nogi. Stamtąd wyszedł drugi Niemiec przed mieszkanie i zaczął kiwać na tego, co tatę prowadził. I ten poszedł, zapomniał o tacie, że idzie. Obydwa weszły do mieszkania, a tata niewiele myśląc, mówi, co ja będę czekał aż wyjdzie? Przez podwórko Zbików, do swojej bramki i nie poszedł do mieszkania tylko do takiego poddaszku z drzewem i stanął za deskami i tam skulił się i czekał, bo wkoło wsi za stodołami okrążone było Niemcami, żeby nikt nie uciekł. I tata czekał, aż słychać było karabin maszynowy, to wiedział, że wybili chłopów. Siostra wybiegła z domu z dowodem, że może potrzebny, a Niemiec mówi: "nein, nein, już niepotrzebny". Ich zebrali w rząd, a jeden Woliński uciekł, bo on był po wojsku i umiał uciekać, w las uciekł i wężykiem leciał i uciekł. A drugi, Woch zaczął uciekać ale nic z tego, strzelili mu w tył głowy, aż mu twarz wypadła. A Wójcik Stefan był nienaruszony jak strzelali, przewrócił się razem z nimi, ale potem chodzili i każdego w tył głowy dobijali z pistoletu żeby nikt nie wstał. Zabrali się i pojechali ale dziewięciu chłopów zabili. Jeszcze chcieli wziąć sołtysa, ale się bronił, że jest sołtysem wsi i zostawili go, ale syna wzięli. Podobno, gdyby sołtys zgłosił, że partyzantka szła przez wieś, to by nic nie było, a tu nikt nie zgłosił. Że radził się mężczyzn, czy dać znać, czy nie... a może mnie zabiją. I nie poszedł. A podobno, że było zgłoszone, że byli w kościele i poszli w stronę Kruka.
Nie spalili wsi, tylko odjechali. A tu wszyscy płacz i zgrzyt, to przecież wiadomo, tyle chłopów... Potem zbili trumny z desek i pochowali ich.

Mieszkańcy zamordowani przez Niemców za pomoc Żydom

Bolesław Dąbrowski ze Starościna - Kolonii

Relacja wnuczki Bolesława Dąbrowskiego:
    Bolesław Dąbrowski był moim dziadkiem ze strony taty. Urodził się w 1900 r. w Wielkim, parafia Michów, a mieszkał w Kolonii Starościn wraz z żoną Zofią - mieli troje dzieci: Marię, Stanisława i Henryka - już żadne z nich nie żyje.
    W styczniu 1943 r. Niemcy przeszukiwali mieszkańców wsi, którzy przetrzymywali Żydów i tak zaszli do mojego dziadka Bolesława. On wówczas wyszedł przed dom i powiedział, że tu nie ma, ale weszli i znaleźli lecz nie wszystkich zabili, bo pouciekali. Było ich siedmioro (5 mężczyzn i 2 kobiety).
    Niemcy budynki wszystkie podpalili, a dziadkowi kazali, zaprząc konia do wozu. Sami wsiedli i kazali, aby ich wiózł. I tak ujechali za Samoklęski - tam jest lasek po lewej stronie (nazywają go borkiem) przy głównej drodze do Kamionki i tam go zastrzelili - zginął 22 I 1943 r.
    Rodzina nie ma żadnego zdjęcia, bo zostało wszystko spalone - wtedy, jak podpalili budynki.
    Gdy dzwoniłam do Torunia w 2013 r., aby przekazać informacje do "Kaplicy Pamięci", to okazało się, że tam znają imiona tych Żydów, a jedna z tych osób jeszcze żyła.

Danuta wnuczka Bolesława, a córka Stanisława

http://kaplica-pamieci.pl/tablice-pamieci/Dabrowski_Boleslaw

Rodzina Matrosów z Meszna

    Niemcy zamordowali rodzinę Matrosów (4 osoby) mieszkającą w Mesznie pod lasem, a zabudowania spalili. Ukrywali oni Żyda. Zostali pochowani na miejscu. Po wojnie zwłoki zostały ekshumowane i zabrane. Poza relacjami mieszkanek Meszna oraz Amelina, nie ma innych dokumentów. Zamordowani nie zostali pochowani na cmentarzu, stąd brak aktów zgonu w księgach parafialnych.